Opis projektu

Głównym celem projektu jest rozwój potencjału badawczego AWF Katowice poprzez rozszerzenie infrastruktury badawczej, podniesienie jakości badań naukowych i ich upowszechnienie. Celem projektu jest wsparcie realizacji strategii badawczej uczelni poprzez włączenie naukowców (w tym młodych adeptów nauki) do prowadzenia ambitnych, interdyscyplinarnych badań naukowych na rzecz zrównoważonego rozwoju dzieci i młodzieży oraz badań promujących zdrowy styl życia i wydłużenie czasu życia w zdrowiu.

Projekt obejmować będzie realizację trzech głównych równoległych zadań badawczych i realizację zadania czwartego, którego celem będzie utrwalenie rezultatów badań. Zadania realizowane w projekcie to:

1. Mini-granty dla młodej kadry naukowej.
2. Diagnostyka zaburzeń funkcjonalnych oraz weryfikacja nowych koncepcji zniesienia barier dla realizacji rekomendowanej aktywności fizycznej i zdrowego stylu życia dzieci i młodzieży.
3. Wdrożenie strategii poprawy jakości życia osób starszych poprzez weryfikację koncepcji spersonalizowanych programów wspierających zdrowe starzenie.

Zadanie nr 1, przewidziane są działania polegające na przeprowadzeniu procesu aplikacyjnego, podział środków finansujących mini-granty, realizacji projektów finansowanych w ramach mini-grantów i nadzór merytoryczny. Kolejnym etapem będzie przygotowanie raportu z realizacji prac badawczych i upowszechnianie wyników prac badawczych poprzez publikacje i wykłady na krajowych i międzynarodowych konferencjach naukowych.

Zadanie nr 2, przewidziane są działania polegające na diagnostyce postawy ciała dzieci i młodzieży oraz opracowaniu atlasu ćwiczeń kształtujących nawyk prawidłowej postawy ciała, realizacji ćwiczeń kształtujących nawyk prawidłowej postawy ciała w lekcji wychowania fizycznego oraz realizacja warsztatów edukacyjnych dla uczniów. Badania po zakończeniu protokołu treningowego, opracowanie wyników eksperymentu oraz upowszechnianie wyników prac badawczych.

Zadanie nr 3, przewidziane są działania polegające na ocenie aktywności fizycznej, stylu życia, stanu zdrowia i występowania zaburzeń kognitywnych osób starszych. W ramach projektu przeprowadzona zostanie ocena markerów biochemicznych i wyników testów funkcjonalnych za pomocą platformy posturograficznej przed i po treningu na bieżni mechanicznej w środowisku wirtualnej rzeczywistości. Ostaniem etapem będzie przygotowanie danych do opracowania statystycznego, analiza statystyczna wyników badań i ich upowszechnienie.

Wsparcie realizacji strategii badawczej w obszarze nauk o kulturze fizycznej pozwoli na doskonalenie projektów badawczych i aplikacyjnych (zwanych „mini-grantami”), których wyniki będą możliwe do wdrożenie w różnych obszarach promujących poprawę jakości życia. Realizacja zadań wzmocni działania na rzecz stworzenia nowych narzędzi i metod diagnostycznych do poprawy postępowania profilaktycznego i terapeutycznego wspomagającego prawidłowy i harmonijny rozwój fizyczny, który uważany jest za główny pozytywny miernik zdrowia. Istotnym efektem prowadzonych badań będzie rozwinięcie działalności centrów/instytutów badawczych uczelni poprzez wyposażenie naukowców w dodatkową aparaturę i oprogramowanie analityczne, publikacje w renomowanych czasopismach naukowych oraz wykorzystanie wyników prac badawczych do współpracy z krajowymi oraz zagranicznymi ośrodkami naukowymi - liderami nauki. Rezultaty projektu pozwolą na upowszechnienie wyników prac badawczych w środowisku międzynarodowym oraz kształcenie wykwalifikowanych kadr niezbędnych do rozwoju badań na rzecz promocji zdrowego stylu życia. Tematyka planowanych zadań w ramach projektu zawiera cel spójny z założeniami projektu, a więc ma wpłynąć na umiędzynarodowienie i interdyscyplinarność badań naukowych w AWF Katowice.

Aktualne wyniki badań realizowanych ze środków Narodowego Programu Zdrowia (NPZ) oraz prognozy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wskazują na negatywny bilans ostatnich lat w aspekcie zdrowia dzieci i młodzieży oraz wskazują na konieczność systematycznego monitorowania stanu zdrowia [1, 2]. Do podstaw epidemiologicznych negatywnej oceny bilansu zdrowia dzieci i młodzieży zalicza się skutki pandemii COVID-19 oraz wydłużenie czasu spędzanego przed ekranem komputera, w celach niezwiązanych z edukacją [1]. Potwierdzeniem przedstawionych danych jest raport WHO na temat realizacji zalecanej aktywności fizycznej dzieci i młodzieży w krajach europejskich w tym dzieci polskich, który potwierdza niską realizacje aktywności fizycznej na poziomie ok. 29,8 % u chłopców i 18,6 % u dziewcząt w wieku 11-15 lat procent zalecane normy aktywności fizycznej [4, 5]. Obniżenie aktywności fizycznej zwiększa ryzyko występowania zaburzeń morfo-funkcjonalnych oraz dysharmonii rozwoju motorycznego dzieci i młodzieży. Zaburzenia rozwoju neurologicznego u dzieci prowadzą do nieprawidłowego rozkładu i natężenia tonusu posturalnego oraz do upośledzenia kontroli postawy ciała. W konsekwencji rozwija się mechanizm kompensacyjny prowadzący do wad postawy w późniejszych etapach wzrostu [6, 7, 8]. Wczesne wykrywanie wad postawy i deficytów stabilności postawy w testach funkcjonalnych umożliwiłoby podjęcie działań terapeutycznych i zapobieganie zaburzeniom równowagi ciała u osób dorosłych. Dlatego wdrożenie strategii naprawczych i prewencyjnych odwrócenia negatywnego trendu w zdrowiu dzieci i młodzieży wydają się być priorytetowe dla współczesnej nauki. Zaburzenia funkcjonalne wynikające z niskiej aktywności fizycznej nasilają się wraz z wiekiem i prowadzą do pogorszenia funkcji poznawczych, jakości życia i ograniczenia samodzielności osób starszych. Opisane powyżej zmiany w procesie starzenia się są jeszcze bardziej nasilone, gdy towarzyszą im choroby neurodegeneracyjne. Dane bibliograficzne wskazują, że zwiększa się liczba osób w populacji powyżej 65 roku życia, u których zwiększa się ryzyko upadków i urazów narządu ruchu[9, 10]. Pojawienie się chorób neurologicznych prowadzi do nasilenia problemów związanych z równowagą ciała [11] i większą podatnością na upadki [12]. Wczesna diagnostyka zaburzeń równowagi w różnych populacjach, zarówno wśród seniorów, jak i osób młodszych, może pomóc w zapobieganiu upadkom oraz we wczesnym rozpoznawaniu chorób, które mają wpływ na równowagę ciała. Biorąc pod uwagę wysoką częstotliwość występowania chorób neurodegeneracyjnych i ograniczone dostępne środki terapeutyczne, można się spodziewać, że badania nad interwencjami niefarmakologicznymi, takimi jak aktywność fizyczna i dieta, mogą zapewnić ważną strategię wspomagania leczenia i zapobiegania chorobom. Intensyfikacja badań naukowych na temat prewencji rozwoju chorób związanych z wiekiem oraz opóźniania efektów starzenia, wskazuje, że aktywność fizyczna zmniejsza stres, lęk i depresję oraz przeciwdziała skutkom starzenia się poprzez poprawę pamięci i zdolności poznawczych [13]. Realizacja badań niniejszego projektu pozwoli na integrację i koordynację badań prowadzonych aktualnie przez zespoły badawcze w AWF Katowice oraz rozpoczęcie nowych badań ukierunkowanych na zagadnienia związane z koncepcją zdrowego stylu życia i wydłużeniu czasu życia w zdrowiu.

1. Raport z badań dotyczących zdrowia i zachowań zdrowotnych dzieci w wieku 8 lat podczas pandemii COVID‐19. Zdrowie dzieci w CV19_prv_01_24102022 (1).pdf
2. https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight,
3. http://ncdrisc.org/obesity-prevalence-projection-map.html
4. 2021 Physical Activity Factsheets for European Union Member States in the WHO European Region WHO/EURO:2021-12040-40953-58211
5. Rekomendacje Prozdrowotnej Aktywności Fizycznej/Wydział Wychowania Fizycznego (awf.katowice.pl)
6. García-Soidán JL, García-Liñeira J, Leirós-Rodríguez R, Soto-Rodríguez A. Physical Activity Practice and Optimal Development of Postural Control in School Children: Are They Related? J Clin Med. 2020 doi: 10.3390/jcm9092919.
7. Stania M, Sarat-Spek A, Blacha T, Kazek B, Juras A, Słomka KJ, Juras G, Emich-Widera E. Rambling-trembling analysis of postural control in children aged 3-6 years diagnosed with developmental delay during infancy. Gait Posture. 2020 doi: 10.1016/j.gaitpost.2020.09.018.
8. Maciałczyk-Paprocka K, Stawińska-Witoszyńska B, Kotwicki T, Sowińska A, Krzyżaniak A, Walkowiak J, Krzywińska-Wiewiorowska M. Prevalence of incorrect body posture in children and adolescents with overweight and obesity. Eur J Pediatr. 2017 doi: 10.1007/s00431-017-2873-4. 
9. Ambrose AF, Paul G, Hausdorff JM. Risk factors for falls among older adults: a review of the literature. 2013 doi: 10.1016/j.maturitas.2013.02.009.
10. Haagsma JA, Olij BF, Majdan M, et al. . Falls in older aged adults in 22 European countries: incidence, mortality and burden of disease from 1990 to 2017. Inj Prev. 2020 doi: 10.1136/injuryprev-2019-043347.
11. Tangen GG, Bergland A, Engedal K, Mengshoel AM. The importance of parkinsonian signs for gait and balance in patients with Alzheimer's disease of mild degree. Gait Posture. 2017 doi: 10.1016/j.gaitpost.2016.10.009..
12. Stolze H, Klebe S, Zechlin C et al. Baecker C, Friege L, Deuschl G. Falls in frequent neurological diseases--prevalence, risk factors and aetiology. J Neurol. 2004 doi: 10.1007/s00415-004-0276-8.
13. Santiago JA, Potashkin JA. Physical activity and lifestyle modifications in the treatment of neurodegenerative diseases. Front Aging Neurosci. 2023 doi: 10.3389/fnagi.2023.1185671.